શું વાંધો છે (૨)(૩)-જુગલકિશોર વ્યાસ

 

‘શું વાંધો છે?’ ગઝલ આપણે ગયા સપ્તાહે જોઈ. હવે જુગલકિશોરભાઈએ જ ગયા અંકમાં કહેલું તે મુજબ, તે ગઝલના જાણે કે જવાબરુપે ગઝલના જ ફોર્મમાં એક બીજી રચના અહીં આજે આપી છે. બન્ને ગઝલનાં શીર્ષકોમાં “વાંધો” એ મુખ્ય સુર છે.

જુઓ એક જ વીષય પરની આ બીજી રચના :

હા, વાંધો છે 

ઝરમર  આવું  વરસે એનો વાંધો છે,

ઝીણું અમથું સ્પરશે  એનો વાંધો છે !

ધોધમાર વરસે એનું તો સમજ્યાં પણ

ધરતી જરીય તરસે  એનો  વાંધો છે !

બ્હાર બધું મુશળધારે હરખાય, ઠીક છે –

અંદર  કણીક  કણસે  એનો  વાંધો છે.

ફાલ્યોફુલ્યો કહેવાનો સંસાર, આમ જે

વારે  ઘડીયે  વણસે  એનો  વાંધો  છે !

શબ્દકોશમાં પાર વગરના શબદ પરંતુ

સમજ વીના જે ખરચે  એનો વાંધો છે.

જનમ જનમની મુંગી શાણી જીભ –ખરું

ટાણું આવ્યે ના ચરચે  એનો વાંધો છે !

આ ગઝલ એમની પ્રથમ ગઝલના જવાબવાને બદલે તદ્દન નવા જ ફોર્મમાં ઢાળીને લખાઈ હતી, તે અહીં ત્રીજી રચનારુપે પ્રગટ થઈ રહી છે !! આ ત્રીજી રચનાનું ફોર્મ અલગ છે, છંદોબદ્ધ કાવ્ય–સૉનેટનું !! ગઝલમાં દરેક શેર સ્વતંત્ર હોય છે. જ્યારે છંદોબદ્ધ કાવ્યમાં ભાવ કે વીચારનો એક ચોક્કસ આકાર હોય છે. એટલે પ્રથમ લખેલી ગઝલના છએ છ શેર એ બધાં છુટ્ટાં મોતીઓને એક સુગ્રથીત માળામાં (સૉનેટમાં) પરોવવાનો દુષ્કર પ્રયોગ અહીં જોવા મળશે !

ખાસ તો ગઝલમાં પ્રથમના ચાર શેર એક જ વીષય – વર્ષા દ્વારા મળતા જીવનસુખને – સ્પર્શે છે. બાકીના બે શેર સાવ જુદા જ છે. પ્રથમ ચાર શેરની આઠેય પંક્તીને અહીં સૉનેટના પ્રથમ ખંડ (આઠ પંક્તીનો) રુપે ફેરવી નખાઈ છે ! બાકીના બે શેરની ચારેય પંક્તીમાં સૉનેટની ૧૩–૧૪મી પંક્તીઓ ઉમેરીને બીજો ખંડ પણ ઉભો કરી લેવાયો છે !!

હવે સવાલ હતો તે આ બધાં છુટ્ટાં મોતીઓને આકારીત કરવાનો….આ માટે આભ–મન–શબ્દો એ ત્રણેયને એક બાજુ અને ધરતી–જીવન–કાવ્યને (આભ–ધરતી / મન–જીવન / શબ્દ–કાવ્યનાં જોડકાં) બીજી બાજુ ગોઠવીને સૉનેટના બન્ને ખંડોને સાંધી દેવાયા છે.

આરંભની બાર પંક્તીઓ વસંતતીલકા છંદમાં અને છેલ્લી બે પંક્તીઓ દોહરામાં ઢાળી છે. આશા છે આપને આ નવો પ્રયોગ / નવું સાહસ ગમશે.

એક જ વીષય પરની ત્રીજી રચના કાવ્ય સ્વરુપે –

આભ–ધરતી

(વસંતતીલકા)

આ આભથી ઝરમરે વરષા; શી સ્પર્શે

ઝીણું ઝીણું; મન ભરાય  ન તેથી કાંઈ !

છો  ધોધમાર  વરસી  સુખ  દે, પરંતુ

જો આ ધરીત્રી તરસે નરી, તે ન ચાહું.

રે  બ્હારનો  હરખ   મુશળધાર   હોય,

ને  ભીતરે  કણસ  હોય  જરીક, તે તો

ફુલ્યા–ફળ્યા જીવનની કવીતા મહીં હા

પ્રારબ્ધના  દીધ  કરુણ  વળાંક   જેવું !!

શબ્દો ય આ વરસતા  મન–આભથી જ્યાં

ભીંજાવતા જીવન–ભોમ ! અને, હવે તો

જન્મોની એ તરસ તૃપ્ત થશે – થવા દો,

આ શબ્દ–કાવ્ય, નભ–ભોમ મળ્યાં ફળ્યાં હ્યાં !!

(દોહરો)

ઓછપ અકળાવે છતાં, વર્ષા રીઝવી જાય;

છેવટ સૌનાં સામટાં  મુખ  કેવાં હરખાય !!

– જુગલકિશોર વ્યાસ