ચાની લારીએ… (જુગલકિશોર વ્યાસ)

ચાની લારીએ…                                                       

  ‘આ પાંઉંના કેટલા પૈસા?’ વહેલી સવારે રોડ ઉપરની ચાની લારી પાસે આવીને એક વૃદ્ધે લારીવાળને પુછ્યું.

‘આઠ રુપિયા.’ જવાબ મળ્યો.

‘આઠ રુપિયા?’ લારીવાળાના જવાબી વાક્યની પાછળ પ્રશ્નાર્થ ચિહ્ન ઉમેરીને વૃદ્ધ ઘરાકે વાક્યને લારીવાળાથી ખસેડીને પોતાનું બનાવી દીધું.

‘એ પાંઉં નથી; માખણ સાથે ખાવાનું બન છે.’ લારીવાળાએ ધંધો સ્પષ્ટ કર્યો.

‘આઠ રુપિયા!!’ના વાક્ય સાથે એણે ખીસ્સામાં રહેલા સીક્કાઓને મમળાવવાનું શરૂ કર્યું…..મોંમાં એની જીભ પણ એ જ કાર્યમાં રત હતી. લેમન કલરની બનની ઢગલી જોઈને એની ભૂખ પૂરી જાગ્રત થઈ ચૂકી હતી. પણ હાથનાં આંગળાંની આસપાસ ફરી રહેલા સીક્કાઓ એની ભૂખને મારી નાખવા માટે તત્પર હતા…ખીસ્સામાં પૈસા પુરતા ન લાગ્યા. જાગી ગયેલી ભુખ અને ખીસામાંનું ઘટી પડેલું પરચુરણ આ વૃદ્ધને ભુતકાળમાં ખેંચી ગયું…..

આવી બન પહેલાંના વખતમાં મળતી નહોતી. પહેલાં તો પાંઉંનો ટુકડો મળતો. ચાના કપમાં દબાવીને ખાવાની લિજ્જત ઑર જ હતી. પણ પાંઉં પણ આવ્યા તે પહેલાં તો સાંજની રાખેલી ભાખરી ઉપર થીનું ઘી લગાડીને ચા સાથે લેવામાં આવતું…

બાળકો નાનાં હતાં. પોતાને વહેલાં જાગીને નોકરી માટે દોડાદોડ કરવાની રહેતી. પત્ની પ્રેમાળ હતી પણ એને વહેલાં જગાડીને તકલીફ આપવાનું ગમતું નહીં. પોતે જાતે જ પ્રાતઃકર્મો પતાવીને ચા બનાવી લેતો. ફેક્ટરીમાં કન્સેશનલ ચાર્જમાં જમવાનું મળતું હોઈ કેન્ટીનમાં જમી લેવાનું બધી રીતે ફાયદાકારક હતું…ટિફીન બનાવવાની ઝંઝટ રહેતી નહીં; ટિફીનમાં શાકનો રસો ઢોળાવાની ચિંતા નહીં; દાળભાત જમવા મળતા હતા…અને સૌથી વિશેષ તો ફેક્ટરી તરફથી મળતું ભાણું બહુ સસ્તું પડતું હતું…

પરંતુ બપોરની રીસેસ વખતે જ એ મળતું હોઈ સવારે નાસ્તો કરવો બહુ જરૂરી હતું. ત્યારથી વહેલાં ચા સાથે નાસ્તો કરવાની આદત પડવી શરૂ થઈ ગઈ હતી.

નોકરીના હોદ્દામાં અને પગારમાં વધારો થતો ગયો તેમ તેમ સવારના નાસ્તાની વાનગીઓમાં પણ વિવિધતા આવતી ગઈ હતી. પત્નીને વહેલાં જાગવું ન પડે એ કારણસર રાતે સૂતાં પહેલાં જ નાસ્તાની વ્યવસ્થા કરી લેતાં. નોકરીએ હાજર થવાની ઉતાવળમાં ચાની સાથે લેવામાં આવતી જુદીજુદી વાનગીઓનોય જમાનો હતો ! એને આરોગવામાં ઉતાવળ થતી એટલું જ, બાકી એ નાસ્તાની લિજ્જત દાઢમાં ભરાઈ રહેતી – છે..ક કેન્ટીનના ભોજન સુધી…!

પછી તો સવારનો નાસ્તો એક આદત બની રહ્યો. નાસ્તાના સ્વાદનું દાઢમાં ભરાઈ રહેવું એ જીવનભરનું ભરાઈ રહેવું બની ગયું હતું. સવાર પડી નથી ને જીભથી લાળનાં પાણી ટપકવાં લાગ્યાં નથી. સવારનો નાસ્તો બપોરની કેન્ટીનથાળીથી જ નહીં, સાંજના સૌની સાથે થતા વાળુ કરતાંય મીઠો લાગતો…સાચ્ચે જ ચાની સાથેનો સવારનો નાસ્તો એક વ્યસન બની ચૂક્યો હતો..

પછી તો  છોકરાંઓની જેમ જ ખર્ચાય મોટા થતા ગયા. પગારનો વધારો એ ખર્ચાઓના વધારા સાથે હરીફાઈ કરતો ગયો. પરંતુ છોકરાંઓની ઉંમર, એમના નવા નવા શોખ, પ્રેમાળ પત્નીના લાડકોડથી છલકતો માતૃપ્રેમ વગેરે મળીને પગાર વધારાને છેક જ હરાવી દેતા થયા.

પછી તો કુલ માસિક પગારે હાર સ્વીકારી લીધી હતી……….

પ્રેમાળ પત્નીત્વ પણ લાડકોડથી છલકતા માતૃપ્રેમ પાસે હારતું ગયું. છોકરાંઓના નાસ્તા માટે વહેલાં જાગી ઊઠતું માતૃત્વ આધુનિક વાનગીઓ જેમ જેમ શીખીને બનાવતું ગયું તેમ તેમ પોતાના સવારના ચાની સાથેના નાસ્તાની આઈટેમો ઘટાડતું ગયું. પગાર અને ખર્ચાઓ વચ્ચેની લડાઈ તો હતી જ – હવે તો લાડકોડથી છલકાતા માતૃત્વ અને પ્રેમાળ પત્નીત્વ વચ્ચેય ચકમક શરૂ થઈ ચૂકી હતી. પરિણામે જાતે ચા બનાવીને નાસ્તા સાથે પીવાનો ક્રમ ધીમે ધીમે બદલતો થયો. નાસ્તાની વાનગીઓમાં ઘટાડાનું પ્રમાણ એટલી હદે થયું કે એકલી ચા જ રહી; જીભેથી ઝરતી લાળને ગળા નીચે ઉતરવામાં ચા કંપની આપતી.

કેન્ટીનનું ભાણુંય પછી તો ઓછૂં પડતું હોય તેવો વહેમ શરૂ થયો. પણ વધતી ઉંમરમાં પેટ જરા ઊણું રહે એ આરોગ્ય માટે સારું એવું ક્યાંક વાંચેલું કામમાં આવ્યું. કેન્ટીનની થાળીમાં જગ્યા વધુ જણાતી અને અદૃષ્ય કાલ્પનિક વાનગીઓ ત્યાં આવી આવીને બેસી જતી.

દીકરી પરણીને સાસરે ગઈ. (કેવો સરસ જમણવાર આપ્યો હતો, અમે !) પુત્ર પણ પરણ્યો. (વેવાઈએ બત્રીસ પકવાન જમાડ્યાં હતાં. ડાયાબીટીસનીય બીક વગર એકબીજાને મોંમાં બટકાં આપ્યાં હતાં…)

ને છેવટે એ દિવસ પણ આવી પહોંચ્યો – નિવૃત્તિનો !

બચતની વાત તો સ્વપ્નનો જ વિષય હતી. વધેલી રકમ તો ચવાણું જ જોઈ લ્યો. વહેવાર-પ્રસંગોમાં એ પણ ચવાઈ ગઈ હતી. પુત્રને ઘેર રહેવા આવ્યાંનેય ખાસ્સો સમય થઈ ગયો. લાડકોડભર્યો માતૃપ્રેમ પણ દીવાલે ફોટામાં ચીટકી ગયો હતો. ફોટાને પહેરાવાયેલા હારનું ક્વચિત્ ઝૂલવું ઘણુબધું ઝુલાવી મૂકતું…..

આજે વહેલી સવારે રહેવાયું નહીં. લાળ ઘણા સમય પછી ઓચીંતી જ ટપકવા લાગી હશે, શી ખબર; પણ ચાને હજી વાર હતી. પુત્રવધૂને મોડા ઊઠવાની ટેવ અને પુત્રને જમીને જ નોકરીએ જવાનું હોઈ કોઈ ઉતાવળ ન હોય. ધીમે રહીને લાઈટ કરીને જોયું તો ટેબલ ઉપર થોડું પરચુરણ પડ્યું હતું. ગણવાની જરૂર ન હતી. ચાની લારી પાસે ક્યારે પગ ખેંચી ગયા તેય સમજાયું નહીં. ઊકળતી ચાની સોડમ અને નીચે કાચવાળા ખાનામાં પડેલાં લેમનરંગી બન પક્ષીની આંખ જેમ ચોખ્ખાં દેખાતાં હતાં.

એણે લારીવાળા સામે લાળમાં લથબથ સવાલ કર્યો –

” આ પાંઉંના કેટલા પૈસા ?”

એણે આઠ રૂપિયા કહ્યા પછી ખીસ્સામાંનું પરચુરણ આજેય હારી ગયું. પણ લારીવાળો સારો હતો. એણે ઝીણી આંખ કરીને ફરી કહ્યું,

“કોરા બનના ફક્ત ત્રણ રૂપિયા છે.”

“એક કટીંગ ચા અને એક બટર વગરનું બન આપી દે ભાઈ !” ઘેર પહોંચવામાં વાર થવાની બીક છતાં ઓર્ડર મૂકીને એ રાહ જોતો બેઠો.

                                              –––000–––