પડછાયાના માણસ ……..! (જયશ્રી વિનુ મરચંટ)-પ્રકરણ-૨૨-ગર્ભદ્વાર, એક અજાણી સીમનું!

ગર્ભદ્વાર, એક અજાણી સીમનું!

અદા, ધાજીમા અને ડ્રાઈવરકાકા, ત્રણેયને સાજા થવામાં સમય તો લાગવાનો હતો. હું વેઈટિંગરૂમ અને આઇ.સી.યુ.ની વચ્ચે આંટા મારતી હતી, પણ, એક બેચેની મારો પડછાયો બનીને, મારો પીછો કરી રહી હતી એ મારા મોઢા પર અને બોડી લેંગ્વેજમાં સાફ દેખાતું હતું. મારા જેવા અનેક એ વેઈટિંગરૂમ હતાં પણ, સહુના હાવભાવમાં એક અનિશ્ચિતતાનું સામ્રાજ્ય હતું. મને એટલી તો ખાતરી હવે થવા માંડી હતી કે રવિ અને ઋચા સાંજના પાંચ વાગ્યા સુધી આવી જાય તો ડ્રાઈવરકાકાને કદાચ કાલે મુંબઈ લઈ જઈ શકાશે, પ્ણ, અદા અને ધાજીમાને આ હાલતમાં મુંબઈ લઈ જવાનું મુશ્કેલ હતું. ધાજી અને અદાને, બેઉને સતત લોહી આપી રહ્યા હતાં. લગભગ બે વાગે, ડોક્ટરે મને એમની ઓફિસમાં બોલાવી.

“મિસ સુલુ, ડ્રાઈવર સોમાભાઈ તો હવે આઉટ ઓફ ડેન્જર છે. તમારે જલદી નિર્ણય લેવો પડશે કે મિસ્ટર સીંઘાનીયા અને મિસીસ સીંઘાનીયાની સર્જરી કરવી છે કે નહીં. વધુ રાહ જોવામાં જોખમ છે. જો આવતા બે કલાકમાં સર્જરી કરીને ઈન્ટરનલ બ્લીડિંગ રોકવામાં નહીં આવે તો પછી અમે કોઈ જવાબદારી નહીં લઇએ. બોલો, શું કરવું છે? ધે બોથ આર પ્રેક્ટીકલી સ્લોલી સીંકીંગ! ઓપરેશન માટે હમણાં ને હમણાં જ નક્કી કરવું પડશે. તમારી પાસે કોઈની પણ રાહ જોવાનો વખત નથી. ડો. રવિની રાહ પણ નહીં!”

હું અંદરથી ધ્રુજતાં ધ્રુજતાં આ સાંભળી રહી હતી કે સાંભળતાં જ ધ્રુજી રહી હતી એ નક્કી કરવું તે ક્ષણે બહુ જ અઘરૂં હતું. મનમાં તો ચીસ જ પાડી રહી હતી, “મમ્મી, હવે હું શું કરું? આમ મને જિંદગીની રણભૂમિમાં એકલી મૂકીને જતી રહી! હું શું કરું, ઓ મમ્મી..!” અને ક્યારે એ ચીસ, એ વેદના, મારી આંખોમાં અશ્રુ બનીને વહી નીકળ્યાં, મને ખબર પણ ન પડી.

મારા ગળામાંથી માંડ અવાજ નીકળ્યો, “જો ઓપરેશન થશે તો બેઉ બચી તો જશેને? અને, નોર્મલ લાઈફ જીવી શકશેને? આ બેઉ મારા માટે મારા માતા-પિતાથી પણ વિશેષ છે, સાહેબ!”

“જુઓ, આપણી કોશિશ છે કે બચી જાય અને સાવ સાજાં પણ થઈ જાય, પણ આ ઘડી ખૂબ જ ક્રિટિકલ છે.” અને મારી સામે એમણે બધાં ફોર્મ મૂક્યા.

હું બોલી, “ડોક્ટર, મારે ક્યાં સહી કરવાની છે? મને બધું જ ધૂધળું કેમ દેખાય છે?” જવાબમાં એમની સાથે જે નર્સ હતી, એ મારી પાસે આવી અને મને રૂમાલ આપીને કહ્યું, ”આંખો લૂછી લો, મિસ સુલુ.”

મારી સહી થઈ ગઈ. મેં ડોક્ટરને પૂછ્યું, “સાહેબ, કેટલા કલાક ઓપરેશન કરવામાં થશે? અને, ઓપરેશન પછી કેટલો સમય અહીં રહેવું પડશે? બોમ્બે ક્યારે લઈ જઈ શકાશે?”

“ચિંતા ન કરો. બસ, તમે બેઉને મળી લો અને અમે અડધા કલાકમાં ઓપરેશન માટે લઈ જઈએ છીએ. બીજા બે વાસક્યુલર સર્જનો પણ અહીં અડધા કલાકમાં આવી જશે. અને હા, સોમાભાઈને કાલે મુંબઈ લઈ જઈ શકશો.” અને મારા ખભે હાથ મૂકીને મને આશ્વાસન આપીને ડોક્ટર અને નર્સ ઓફિસમાંથી નીકળ્યાં.

******

                           હું પણ આઈ.સી.યુ.માં જવા નીકળી. મનમાં થતું હતું કે શું કહીશ દિલીપને? શું મેં ફોર્મ્સ પર સહી કરીને સાચું પગલું લીધું છે કે ભૂલ કરી છે? જો ઓપરેશનમાં અદા અને ધાજીને કઈં થઈ ગયું તો દિલીપ મને કદીયે માફ કરી શકશે? જો ઓપરેશન ન કરવા દેત અને દિલીપની રાહ જોત ને કઈંક ન બનવાનું બની જાત તો? આમ વિચારમાં ને વિચારમાં જ હું આઈ.સી.યુ.ના દરવાજા પર પહોંચી. ત્યાં જ મેં જોયું કે ડોક્ટરો અને નર્સોની દોડાદોડી ચાલી રહી હતી. એક નર્સ દરવાજા પર જ ઊભી હતી અને કોઈ પણ વિઝિટરને અંદર જવાની મનાઈ હતી. મેં પૂછ્યું, “શું થયું છે અને શું ચાલી રહ્યું છે સિસ્ટર?”

“પેશન્ટ કોડેડ. એને રીવાઈવ કરવાની કોશિશ ચાલી રહી છે?”

મારું હ્રદય એક ધબકારો ચૂકી ગયું. “સિસ્ટર, કોડેડ એટલે શું એક્ઝેટલી થયું છે? પેશન્ટનું નામ…!”

નર્સે મને કોઈ જવાબ ન આપ્યો અને એક વોર્ડબોયને દરવાજા પર ઊભો રહેવા બોલાવીને તાકીદ કરી કે કોઈ પણ અંદર ન આવે, સિવાય કે ડોક્ટરો અને નર્સ! અમને બધાંને પાછાં વેઈટિંગરૂમમાં મોકલી આપ્યાં. વળી પાછી રાહ જોવાની….આ વેઈટિંગરૂમમાં જ…! હજી હું ખુરસી પર બેસવા જાઉં ત્યાં તો, એક નર્સ મને બોલાવીને આઈ.સી.યુ.માં લઈ ગઈ. હું યંત્રવત અને અંગેઅંગ સાવ બધિર બની ગયા હોય એમ એ નર્સની પાછળ ઘસડાતી ગઈ. એ મને ધાજી પાસે લઈ ગઈ. હજી ડોક્ટર અને એમની આખી ટીમ, અનેક મશીનો સાથે ત્યાં જ હતી. ધાજીમાના મુખ પર એક અદભૂત કાંતિ અને શાંતિ હતી. મને જોઈને ડોક્ટર બોલ્યા, “સોરી, મિસ સુલુ, મિસીસ સીંઘાનીયા કોડેડ અને અમે એમને ન બચાવી શક્યા.” હું ધાજીમાને વળગીને રડી રહી હતી, પણ, જોરથી રડી શકાય એમ પણ નહોતું. અદા અને ડ્રાઈવરકાકા બેઉને સારવાર ચાલી રહી હતી અને એમને કોઈ શોક ન પહોંચે એનું ધ્યાન રાખવું જરૂરી હતું, એવું મોટા ડોક્ટર મને કહીને ગયા હતા. મોટા ડોક્ટર, એકાદ મિનિટ પછી, પાછા મને કહેવા આવ્યા, “અમારે મિસીસ સીંઘાનીયાને અહીંથી હવે ખસેડવા પડશે. હજી પંદરેક મિનિટ છે. આર યુ ઓકે?” મેં કહ્યું, “છેલ્લે એમને કઈં કહેવું હતું તે કહેવાનો પણ મોકો ન મળ્યો! કદાચ, એમનો એકનો એક દિકરો અમેરિકાથી આવત ત્યાં સુધી એમનો શ્વાસ ચાલતો હોત તો સારું થાત! મને લાગે છે કે આઈ હેવ ફેઇલ્ડ ઇન કીપીંગ માય પ્રોમિસ ઓફ ટેકીંગ કેર ઓફ હેર…!” મારા આંસુ અવિરત વહી રહ્યા હતા.

હું મુંબઈથી અહીં આવી ત્યારથી, ધાજીમા તો ભાનમાં નહોતાં પણ અદા અર્ધભાન અવસ્થામાંથી ભાનમાં આવ-જા કરતા હતા. મેં ડોક્ટરને પૂછ્યું, “સર, મિસ્ટર સીંઘાનીયાને કહેવું તો પડશે. તમે આવો મારી સાથે તો એમને જણાવી શકો! મારામાં હિંમત નથી કે એકલા જઈને હું એમને કઈં પણ જણાવી શકું!” ડોક્ટર બોલ્યા, “સુલુબેન, એક વાત તમને હમણાં જણાવવી જરૂરી છે. અહીં આવતાં પહેલાં હું મિસ્ટર સીંઘાનીયાને ઓપરેશન માટે તૈયાર કરવાના ઓર્ડર લખી તો આવ્યો છું પણ એમનું બ્લડપ્રેશર ખૂબ જ ફ્લક્ચ્યુએટ-(ઉપર-નીચે) થઈ રહ્યું છે. અમને ખબર નથી કે મિસ્ટર સીંઘાનીયા ઓપરેશન ખમી શકશે કે નહીં. દવાઓ અને મોનીટરીંગ ચાલુ છે. જો બ્લડપ્રેશર સ્ટેબલ થશે તો જ સર્જરી માટે લઈ જવાશે. પણ, હા, એ આમ તો ભાનમાં આવે છે અને ફરી પાછા સીંક થાય છે. ચાલો, હું આવું છું તમારી સાથે. એમની જોડે વાત કરી લો. હું હમણાં કોઈ ખાતરી નથી આપી શકતો કે એમની સર્જરી થઈ શકશે કે નહીં.” અમે અદા પાસે ગયા.

“અદા, હું સુલુ,” મેં એમનો હાથ પકડ્યો અને એમના કાન પાસે જઈને કહ્યું. મેં માંડમાંડ આંસુ રોકી રાખ્યા હતાં. અદાએ અડધી પાંપણો ખોલી અને મારો હાથ એમના બીજા હાથથી પંપાળ્યો, “દિકરા, દિલીપ?”

“કાલ સુધી આવી જશે. નીકળી ગયો છે. અદા, બહુ તકલીફ થાય છે? ચિંતા ન કરો, બધું સારું થશે. દિલીપ આવે એટલે આપણે બોમ્બે પાછા જઈશું.” મારામાં જેટલી હિંમત હતી એટલી ભેગી કરીને મેં કહ્યું.

અદાએ હવે આંખો ખોલી, મ્લાન હસ્યા અને મને કહે, “તારી ધાજીમા? સોમાભાઈ? એ ..મ..ને. કેમ છે?”

આ વખતે ડોક્ટર બોલ્યા, “સોમાભાઈને સારું છે..પણ, મિસ્ટર સીંઘાનીયા, તમારા મિસીસને..!”

અદાએ પાછી આંખો મીંચી, અને અતિ પરિશ્રમથી મારો હાથ પકડીને બોલ્યા, “બેટા, તારી ધાજીને એકલી મૂકીને નથી જવું!”

એમની બંધ આંખોમાંથી આંસુ ટપકતાં હતા.

મને ખબર પણ ન પડી અને મારી આંખો મૂશળધાર એમના હાથ પર જ વરસી પડી. “અદા, ધાજીમા તો….!” હું આગળ બોલી જ ન શકી. એમણે સંપૂર્ણપણે હવે આંખો ખોલી, ”તારી ધાજી.. ગઈ…? હા, કહી દે, બેટા! એટલે હું ..યે.. જા.. ઉં! મારો…યે….સમય થઈ … જ ગયો છે, પણ, એને.. એકલી મૂ…કીને હું નહીં જાઉં…!” મેં રડતાં રડતાં, “હા” કહેતાં, માથું ધૂણાવ્યું. અદાના મોઢા પર એક સંતોષ છવાઈ ગયો અને એ સાથે જ એમણે છેલ્લા શ્વાસ લીધા……! આ વખતે તો ત્યાં હાજર રહેલાં ડોક્ટર અને નર્સની પણ આંખો ભીની થઈ ગઈ. હું અદાને વળગીને હિબકાં ભરતી હતી….!

અદાના “સેન્સ ઓફ ડ્યુટી” પર આજે તો મોત પણ કુરબાન થઈ ગયું હતું! દિકરા-વહુને એક રીતે તો સદા માટે ખોઈ ચૂકેલી પોતાની પત્ની, એમના ગયા પછી એકલી ન રહી જાય એ માટે છેક છેલ્લા શ્વાસ સુધી મૃત્યુ સાથે અદા લડતા રહ્યા અને જ્યારે સાંભળ્યું કે ધાજીમા ગયા પછી જ એમણે શ્વાસ છોડ્યો..! અદાએ એમની અને મારા પપ્પાની દોસ્તી માટે, આજીવન મારી અને મમ્મી તરફની જે ફરજ નિભાવી હતી, એની કિમત મને ત્યારે સમજાઈ હતી.

મારા અને દિલીપના લગ્ન માટે “ના” કહેવા છતાં, શા માટે મમ્મીને અદા માટે આટલો આદર હતો, એની સમજ પણ ત્યારે પડી હતી. તે દિવસે, હું ફરી વાર, અને તે પણ કાયમ માટે, અનાથ બની ગઈ હતી…!

*******

                           અમે મુંબઈ આવી ગયાં હતાં. અદા અને ધાજીની અંતિમ ક્રિયા પણ પતી ગઈ. દિલીપે મુંબઈ આવીને ઈંદિરાના મમ્મી-પપ્પાની અમેરિકા જવાની વ્યવસ્થા કરી આપી જેથી મેન્ટલ હોમમાં ઈંદિરાને કોઈ પોતાનું મળવા જઈ શકે. દિલીપને અહીંથી બધા બેંક એકાઉન્ટ્સ અને બિઝનેસ સેટલ કરવામાં સમય લાગવાનો હતો. મને અને રવિને, બેઉને, પાવર ઓફ એટર્ની આપીને, દિલીપ ત્રણ અઠવાડિયામાં પાછો અમેરિકા જવા નીકળી ગયો, પણ, આ ત્રણ અઠવાડિયામાં, એણે અદા અને ધાજીનો બંગલો વેચી નાખ્યો. જે એક મોટું કામ હતું. વધારાનો સઘળો સામાન પણ કાઢી નાખ્યો અને એને જે જોઈતી ચીજો હતી, એ બધી જ પેક કરીને અમારા ઘરમાં મૂકી દીધી.

                           મને યાદ છે, દિલીપના અમેરિકા જવાના આગલા દિવસે, હું, રવિ અને ઋચા, ડિનર પછી લિવીંગરૂમમાં બેઠાં હતાં. દિલીપ હજી મન મૂકીને રડ્યો જ ન હતો. રવિ, ઋચા અને મેં નક્કી કર્યું હતું કે દિલીપ અમેરિકા જાય એ પહેલાં જ એનું દુઃખ આંસુમાં અહીં જ વહાવીને જાય. રવિએ વાત શરૂ કરી, “સુલુ, હેટ્સ ઓફ ટુ યુ. જે કરેજથી તેં અદા અને ધાજીના અંત સમયને સાચવી લીધો, એની દાદ આપવી પડે! એટલું જ નહીં પણ, ડ્રાઈવરકાકાને પણ સાચવ્યા. દિલીપ, તને ખબર છે, અંત સમયે અદા તને જ યાદ કરતા હતા…! કાશ, ધાજી ભાનમાં હોત તો એમના મુખમાં પણ તારું જ નામ હોત…!” બસ, અને આ સાંભળતાં જ દિલીપ રડી પડ્યો, અને એ પણ ધ્રૂસકાં ભરી ભરીને..! આ જ હાલતમાં બોલી રહ્યો હતો કે એક દિકરા તરીકે એ એની ફરજ એના માતા-પિતાના આખરી સમયમાં એ બજાવી ન શક્યો….! અમે બધાંએ એને મન ભરીને રડી લેવા દીધો, અડધા કલાક પછી એ સ્વસ્થ થયો અને મને કહે, “સુલુ, દિકરા તરીકેની સાચી ફરજ તો તેં બજાવી છે. તું અહીં એકલી શું કરીશ? ચાલ પાછી અમેરિકા…!” પછી મજાક કરતાં કહે, “તું અમેરિકા આવે તો તારો સેમ પણ ખુશ ને એનો ખુદા પણ ખુશ!”

ત્યાં સુધીમાં ઋચા એના દિકરા, રોહનને અંદરની રૂમમાં સૂવડાવીને આવી અને મારી બાજુની ખુરશીમાં બેસીને કહે, “ડુ નોટ ગીવ હર આઈડિયા ટુ બી વિથ સેમ…! અને એ એકલી ક્યાં છે? હું, રવિ અને રોહન કાયમ જ એની સાથે છીએ! રાઈટ ડિયર?”

એકદમ જ વાતાવરણ જરા ઈમોશનલ બની ગયું હતું. મેં પણ ઋચાને સ્માર્ટ જવાબ આપવાને બદલે કહ્યું ”તમે ત્રણેય તો કાયમ માટે જ મારા છો, એટલું જ નહીં, પણ મારી લાઈફ લાઈન છો…!”

ઋચાએ ઊભા થઈને મારા માથે અને કપાળે હાથ મૂક્યો અને ગંભીર ચહેરો રાખી રવિને કહે, “ડાર્લિંગ, તારી બેગ લાવ્યો છે?” રવિ જરા કન્ફ્યુઝ્ડ થઈ ગયો અને કહે, “ના, કેમ?” ઋચાએ ત્યાં તો સીતાને બૂમ પાડી, “સીતા, પાર્વતીમાસીને પૂછીને થર્મૉમીટર જરા લઈ આવ ને?”

સીતા કહે, “આ હમણાં જ લાવી!”

મેં એનો હાથ બાજુ ખસેડીને કહ્યું, “તાવ નથી મને!”

એ બોલી, “હા, હાથ મૂકીને મને પણ લાગ્યું પણ આવું તો તું સનેપાત ઊપડ્યો હોયને તો જ બોલે…!” અને ઋચા ઊભી થઈને દોડી ગઈ. હું પણ એને પકડવા પાછળ દોડી અને હસતાં હસતાં અમે બેઉ સોફા પર બેસી પડ્યાં.

ત્યાં સુધીમાં પાર્વતીમાસી અને સીતા પણ હાંફળાંફાંફળાં થર્મૉમીટર લઈને આવી ગયાં અને પૂછ્યું, “કોને તાવ છે?”

રવિ કહે, “માસી, આ બેઉનું થોડુંક ખસી ગયું છે..! કઈં નથી, નકામા તમને અને સીતાને દોડાવ્યાં!”

માસી અનાયસે બોલી ગયાં, “સુલુ દિકરીને આમ હસતી જોવા તો રોજ જ આમ દોડવું પડે ને, તોયે દિકરા, વાંધો નથી.”

મેં માસીને વ્હાલથી પકડી લીધાં, “હવે કહે દિલીપ, હું એકલી ક્યાં છું?”

એ રાતે અમે હસ્યાં, રડ્યાં, પાછા હસ્યાં…! દિલીપ તે દિવસ પછી, પાંચ વરસ સુધી, એટલે કે અમારા લગ્ન સુધી પાછો ઈન્ડિયા આવશે જ નહીં એની ત્યારે ખબર ક્યાં હતી? અમારી એક અજાણી સીમની યાત્રાના પાંચ વરસનો આ ગાળો એવો હતો, જેમાં કઈં થવાનું નહોતું, પણ, પાંચ વરસ પછી બનનારા દરેક બનાવોનું એ ગર્ભદ્વાર હતું.

(વધુ આવતા અંકે, આવતા ગુરુવારે!)