ડો. નીલેશ રાણાની વાર્તાઓ-૪

પ્રતિબિંબ  

વીખરાતી પાર્ટીની ભીનાશ રેખા અને મયંક અનુભવી રહ્યાં. થોડા કલાકના સાન્નિધ્ય દરમિયાન સંબંધોના ચંદ્રની ચાંદની પાથરીને આવેલાં ગેસ્ટ પોતપોતાનું આકાશ લઈ નીકળવા લાગ્યા. હોંશનો શ્વાસ લેતાં તેઓ એકમેકની સામે જોયું.

‘ફૅબ્યુલસ પાર્ટી!’ સમીરના સ્વરમાં છલકાતી ઉત્સાહની વાછટથી બંને ભીંજાયાં પણ ખરાં!

‘એવરીબડી કેઇમ, વન્ડરફુલ… સક્સેસફુલ પાર્ટી.’ પૌલોમીના અવાજમાં ગર્વની છાંટ…

‘ઑફકોર્સ. બધાં આવે જ ને, આફ્ટર ઑલ ડૅડ અને મૉમની ટ્વેન્ટિફિફ્થ મૅરેજ ઍનિવર્સરીની પાર્ટી હતી. આપણી મહેનત સફળ થઈ. થૅન્ક ગૉડ!’ સમીરે આળસ મરડતાં કહ્યું.

‘વાહ! પૌલોમી ટહુકી, ‘મોટા ભાગનું કામ મેં કર્યું અને જશ લેવામાં ફિફ્ટી ફિફ્ટી…’

‘રિલેક્સ સિસ્… ડૉન્ટ બી જેલસ. આપણાં પૅરેન્ટ્સ માટે મેં કર્યું કે તેં – શો ફરક પડે છે!’

‘મૉમ, સે સમથિંગ’ કૃત્રિમ રોષ દર્શાવતાં પૌલોમીએ રેખા તરફ નજર ફેરવી.

‘જુઓ ફૅમિલીમાં કોણે કેટલું કામ કર્યું એ કરતાં કામ પાર પડ્યું એ વધારે ઇમ્પૉર્ટન્ટ છે. આઈ મસ્ટ થૅન્ક બોથ ઑફ યૂ. સમજ્યાં.’

‘લે, જો…’ સમીરે અંગૂઠો બતાવતાં ચાળા પાડ્યા.

‘ડૅડી… લિસન ટુ હિમ…’ પૌલોમી મયંક તરફ વળી.

‘બેટા… યૂ નો હિમ, મજાક કરવાની એની આદત છે.’

‘તમે બંનેએ પાર્ટી એન્જૉય કરી કે નહીં?’ પૌલોમી અને સમીર સાથે જ પૂછી બેઠાં.

‘તમે બંનેને મજા આવી કે નહીં?’ રેખા અને મયંકે એક સ્વરે પૂછ્યું. ‘યસ, યસ… પણ ડૅડી સ્પેડિંગની ચિંતા ન કરતા. એ પૌલોમીને માથે છે.’

‘પાછો છટકે છે…’ પૌલોમી જોરથી બોલી.

‘સિસ્… સિસ્, આઈ મીન ધિસ પાર્ટી વૉઝ ફ્રૉમ અસ.’

‘મમ્મી, સમીરમાં આટલી કંજૂસાઈ. મને લાગે છે કે હૉસ્પિટલમાં અદલાબદલી થઈ ગઈ હશે. આપણે ડીએનએની ટેસ્ટ કરાવવી જોઈએ.’

‘લગભગ કેટલો ખર્ચો થયો.’ મયંકથી પૂછ્યા વગર ન રહેવાયું.

‘ડૅડ, આજે પણ? ફરગેટ અબાઉટ ઇટ, તમારી મહેનતને લીધે અમે જે લાઇફમાં અચીવ કરી શક્યાં છીએ એના બદલામાં આ પાર્ટી ઇઝ નથિંગ. સો રિલૅક્સ.’ પૌલોમી સહેજ નારાજ થતી બોલી.

‘વી આર લકી ટુ હેવ બોથ.’ સમીરે કહ્યું.

‘થૅન્ક યૂ, થૅન્ક યૂ’ બોલતા બંને પૌલોમી અને સમીરને ભેટ્યાં. ‘જુઓ, તમે બંને હવે પગભર થઈ ગયાં છો. એટલે અમારી જવાબદારી ઓવર.’ રેખા સસ્મિત બોલી.

‘એટલે જ તમે ચિંતા વગર તમારી લાઇફને એન્જૉય કરો, ઇટ્સ યૉર ટાઇમ નાઉ.’

રેખા આછું આછું હસી. હવા હલી પણ લહેરખી ન બની શકી. મયંક ખામોશ ઊભો રહ્યો.

‘એ કંજૂસ. તું ડૅડી- મમ્મી માટે ગિફ્ટ લાવ્યો કે પછી કોઈ ગેસ્ટની ગિફ્ટ પર તારા નામનું લેબલ લગાડીને આપવાની નાલાયકી કરવાનો છે!’

‘આઈ ઍમ નૉટ સો ચીપ, આપણે એમને સેકન્ડ હનીમૂન પર મોકલવાનો પ્લાન કર્યો છે એ પ્રમાણે…’

‘હોલ્ડ ઑન, હોલ્ડ ઑન. એની ચર્ચા પછી કરીશું, પહેલાં ઘરને તો ઠીકઠાક કરીએ.’ રેખા ઉતાવળે બોલી ઊઠી.

રેખાની વાતને સમર્થન આપતા ‘કરેક્ટ, ક્લીન અપ ધ મેસ ફર્સ્ટ’ મયંકે સૂર પુરાવ્યો.

‘મૉમ… ડૅડ, વૉટ ઍબાઉટ યૉર ગિફ્ટ ફૉર ઇચ અધર?’ સમીરના પ્રશ્ને એમને ચમકાવી દીધાં.

‘સ્ટુપિડ, આવી પ્રાઇવેટ વાત પુછાતી હશે. ગ્રો અપ.’

‘સૉરી… સૉરી….’ બોલતા સમીરે કાન પકડ્યા.

સવારથી ચાલુ થયેલી ધમાલ થોડી વાર બાદ પગ વાળીને બેઠી. સવાર પણ કેવી…

‘વક્તને કિયા ક્યા હસી સિતમ…’

અચાનક સંગીતની સૂરાવલિ અશ્રાવ્ય બનતાં મયંકની નજરે ન્યૂઝપેપરનું માધ્યમ છોડ્યું. સાથે જ સમીરનો રોષમિશ્રિત અવાજ કર્ણગોચર થયો.

‘ડૅડ વૉટ ઇઝ ધિસ? વૉટ્સ ધ મૅટર? તબિયત ઠીક છે ને? આજના દિવસે આવું રોતલ ગીત?’

પ્રશ્નોની કિલ્લેબંદીને તોડવાનો પ્રયાસ કરવા કહ્યું, ‘હિંદી સૉંગ છે – જસ્ટ અ સૉંગ.’

‘યસ, આઈ નો ધૅટ, યૉર હિંદી મૂવીઝ ઍન્ડ સૉંગ…’

‘હિંદી મૂવી રબિશ, કેમ?’ મયંક બોલીને હસ્યો.

‘યૂ સેઇડ ઇટ, નૉટ મી.’ માથું ખંજવાળતા, ‘આજના ઇમ્પૉર્ટન્ટ દિવસે બી હૅપી.’

‘ઇમ્પૉર્ટન્ટ… થૅન્ક યૂ ફૉર રિમાઇન્ડિંગ.’

‘લુક, મૉમ’ સહેજ ઉશ્કેરાતા સમીરે કિચનમાં કૉફી બનાવતી રેખા તરફ અવાજ ફેંક્યો. ‘ડૅડ થિંક્સ હી ઇઝ ફની.’ પ્રતિભાવમાં હસીને રેખા પોતાના કામમાં પરોવાઈ ગઈ.

‘તમે બંને આજેય તમારા રૂટિનમાંથી બહાર નીકળતાં નથી.’

‘કરેક્ટ બ્રધર’ સમીરને સપોર્ટ કરવા પૌલોમી મેદાનમાં ઊતરી. ‘મૉમ-ડૅડ આજે તમારી છુટ્ટી, ટુડે ઇઝ યૉર ડે, જસ્ટ એન્જૉય… એક દિવસ તો અમારું સાંભળો…’

મયંકે બે હાથ જોડી માથું નમાવ્યું. એ જોતાં કૉફીના કપની ટ્રે ટેબલ પર મૂકતાં ‘તમારી મરજી’ કહેતાં રેખાએ શરણાગતિ સ્વીકારી લીધી.

ભાઈબહેન સાથે બોલ્યાં, ‘વન્ડરફુલ, લેટ્સ રૉક ટુ ડે. યૂ મસ્ટ ડાન્સ ટુ ડે… ના… ના નહીં ચાલે.’

‘તો અત્યાર સુધી હું શું કરતી આવી છું.’ શબ્દોને હાસ્યમાં ઢાળી દેતાં એ ચૂપ રહી.

‘મૉમ, તારી હૅરડ્રેસર સાથે ટેન થર્ટીની ઍપોઇન્ટમેન્ટ છે. ડૉન્ટ ફરગેટ. ડૅડ, બી રેડી ઇન ટાઇમ, સમીર વૉટ ઍબાઉટ ડેકોરેશન ઍન્ડ ડ્રિંક્સ…’

‘આર્મીની જનરલ, એવરીથિંગ ઇઝ ઑલમોસ્ટ રેડી મેં બહાર હૉલમાં પાર્ટી ઍરેન્જ કરવા કહ્યું હતું. નો હેડેક્સ… મારું કોણ માને છે.’

ઉભયની આંખોનું મિલન સંતાનોથી અજાણ્યું રહ્યું.

‘તમે પહેલાં નાસ્તો કરી લો. નકામું ટૅન્શન ઊભું કરો છો.’ રેખાના સ્વરની જાદુઈ અસર. ત્રણેય ટેબલની આસપાસ બ્રેકફાસ્ટ કરવા બેસી ગયાં.

બ્રેકફાસ્ટ કરતાં મયંકે કહ્યું, ‘તમે બંને મોટાં થઈ ગયા લાગો છો. વી આર વેરી હૅપી.’

પોલોમી ડૉક્ટર, સમીર સૉફ્ટવેર એન્જિનિયર. પ્રાઉટ પૅરેન્ટ્સની પદવી પામવાનો આનંદ હતો. ભવિષ્યને આકારમાં ઢાળવાની ઇચ્છા… પૂરી… અધૂરી…!

બારી બહાર વાદળ ઘેરાવાના સંકેત, પણ રેખાની નજર સ્વચ્છ બનતી જતી હતી. બૅકયાર્ડમાં પિંક ફૂલોથી લચિત ડૉગવૂડ પર એણે નજર ઠેરવી. થડ એક જ પણ વિભિન્ન દિશામાં વિકસતી ડાળીઓ.

રૂટિનથી ટેવાઈ ગયેલા મને આજે મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો : ‘આમ ક્યાં સુધી ચાલશે, રેખા?’

સવારના સપનાની જેમ શરૂ થયેલું જીવન. મૅરેજ બળજબરીથી, ઇચ્છાવિરુદ્ધ નહોતાં થયાં. યૌવન, સમાજ, સમજણ-પરણીને પોતે અમેરિકા આવી ગઈ. પરિસ્થિતિને અનુકૂળ થવાનો યથાશક્તિ પ્રયાસ. બાળકોની પધરામણી, મિત્રો-સગાંઓએ મદદ માટે લંબાવેલા હાથ. સૌને માટે પોતે જીવી રહી. અહીંના મુક્ત વાતાવરણમાં સરી જતી જિંદગી સાથે પરિપક્વ થતી સમજણ અને સભાનતા…

‘મૉમ, બી રેડી ઑન ટાઇમ.’ પૌલમીની તાકીદ.

‘યસ બેટા.’ ટૂંકો જવાબ.

રેખા ઊઠીને સિંકમાં કૉફીના કપ ધોવા લાગી. પણ મનના વિચારોને ધોઈ ન શકી. અંદર ઊછરતી ગિલ્ટ… કોના પ્રત્યે? સંજોગો સાથેની સમજૂતી… ઇમ્પરફેક્ટ લાઇફ… સ્વાર્થ પ્રત્યે ઓરમાયું વર્તન રાખતાં જિવાયેલું સંયુક્ત જીવન, બહાર વર્ષાઋતુ, ભીતર પાનખરી બનતી વસંત. એક મોટું કારણ નહોતું… અનેક નાનકડાં કારણોને લીધે મિસફિટની પ્રતીતિની વિસ્તરતી ક્ષિતિજ. લાઇફનું કૉકટેલ ફ્રિક્શન અને કૉમ્પ્રોમાઇઝનું મિશ્રણ.

‘મૉમ, મેં જે પસંદ કરી છે એ સાડી પહેરજે.’ પૌલમી ફરી ટહુકી.

‘નો મૉમ, એ પહેરશે તો મારી સિસ્ જેવી બુઢ્ઢી લાગશે.’

‘યૂ રાસ્કલ’. સમીરનો કાન પકડતાં પૌલોમી ગર્જી.

‘કમોન યૂ ટુ…’ મયંક આગળ બોલે એ પહેલાં –

‘ડૅડ, યૂ ટુ શુડ એન્જૉય, અમો બદલાવાનાં નથી.’ ભાઈબહેન એકસાથે બોલી ઊઠ્યાં.

રાખી સાંભળી રહી. એક વાર વર્તુળ રચ્યા બાદ એના કેન્દ્રમાંથી છટકવું સહેલું નથી. પણ પોતે રચેલું બ્રહ્માંડ પોતાની ધરી પર સ્થિર ફરી રહ્યું છે.

બપોરે લંચમાં ચીઝ સેન્ડવીચ અને સૂપ આરોગતાં મયંકે કૉમેન્ટ કરી : ‘ગૂડ ઍઝ યુઝવલ’.

રેખાને લાગ્યું સમથિંગ ઇઝ મિસિંગ. સ્વાદિષ્ટ રસોઈમાં મીઠું? ન કોઈ મૅજર અણબનાવ, ઝઘડો, ન બૉડીલી કે મેન્ટલ ટૉર્ચર… છતાંય ઇયળની જેમ કશુંક એને અંદર કોરી રહ્યું. જીવવા માટે અવલંબનની જરૂર છે એ સર્વાંગે સાચું નથી. છંદોબદ્ધતા તોડી અને અછાંદસ જીવવું હતું.

તૈયાર થવાનો સમય, પ્રસંગ સાચવવાની ઘડી. સાડી પહેરી તૈયાર થતાં એણે જોયું તો એની નણંદ બેડરૂમમાં દાખલ થતી પૂછી બેઠી, ‘ભાભી, બે મિનિટ છે?’

હું સમય જ શોધી રહી છું’ ઍમ કહીને તે બોલી, ‘છે ને બહેન, બોલો…’

‘જુઓને મારો નાનકો માનતો નથી.’

‘બેના, એ ચોવીસ વર્ષનો થયો છે.’

‘પણ બુદ્ધિ તો બાળક જેવી છે.

‘શું થયું છે?’

‘પરણ્યાને વરસ પણ નથી થયું ને છૂટાં પડવાની હઠ લઈ બેઠો છે.’

‘તમારા ભાઈને વાત કરી…’

‘એમણે જ મને તમારી પાસે મોકલી છે. તમે જરા…’

ત્યાં જ પૌલોમી અંદર દાખલ થતાં બોલી : ‘મૉમ આર યૂ રેડી? લેટ્સ ગો.’

‘ચલો ભાભી, પાર્ટી પછી વાત…’ નણંદને એ બહાર જતી જોઈ રહી.

અરીસામાં જોઈ સાડી ઠીક કરતાં એ મનમાં બોલી : ‘ચાલ!’ પણ કોને?

પાર્ટીમાં હાજર ઘણી વ્યક્તિઓની સફળતાની ઇમારતના પાયામાં રેખા અને મયંકે ઈંટો મૂકી હતી. એ સૌએ મોકળા મને એમનો આભાર માનવામાં ઓછપ ન રાખી. ‘વન્ડરફૂલ પાર્ટી’નો સંતોષ વાતાવરણમાં તરવરી રહ્યો.

બેડરૂમમાં આવી બારણું બંધ કરતાં જ રેખા ફરી એક વાર પોતાની દુનિયામાં પ્રવેશી ગઈ. એનાં આંખ, કાન અને હોઠોએ શાંતિ અનુભવી. છેલ્લાં બે અઠવાડિયાંઓથી પાર્ટી માટે થતી આર્ગ્યુમૅન્ટનો સુખદ અંત. ઘરેણાંનો ભાર ઉતારતાં રોજિંદો બોજ ખભા પર બેસી ગયો. નિર્ણયની શલ્યાનું વર્તનની અહલ્યામાં રૂપાંતર નહીં થાય તો સફરનો અંત આવી જશે.

‘ઇટ્સ નૉટ ઇઝી…’ ‘આઈ નો ધેટ…’

‘તો પણ…’

‘નો ડિસ્કશન…’ મનને આજ્ઞા કરી તો દીધી…

સ્વસ્થતા અને સ્થિરતાનો અહેસાસ હજુય ડામાડોળ હતો. મયંક મારી માગણી સ્વીકારશે? પોતાનો પૉઇન્ટ ઑફ વ્યૂ સમજી શકશે? એ પૂછશે ‘શું હું ખુશ નથી, સુખી નથી? હા પાડીશ તો સદંતર જુઠ્ઠું કહેવાશે. એનો વાંક? સાંભળીને એ ગુસ્સો કરશે? કરગરશે? મનાવશે? ધિક્કારશે? ધુત્કારશે?’

જીવનના આ મુકામે આવો નિર્ણય…? હું તને ચાહું છું… તારા વગર હું… પ્લીઝ મને છોડીને.. પ્રેમાળ ટાંકણીઓ વાગતાં નિર્ણયનો ફુગ્ગો ફૂટી ગયો’તો? અનેક વિચારો કિનારા તરફ ધસી રહ્યા હતા. એ મનમાં એક પાળ બાંધીને બેઠી હતી. આટલી ભગીરથ તૈયારી પછી મયંક પાસે જીતી નહીં તો ભાગીરથીનું અવતરણ અશક્ય! અણધાર્યે હાથની મુઠ્ઠીઓ વળી ગઈ.

રોજની જેમ બેડરૂમનું બારણું ખૂલ્યું. હંમેશની માફક ટાઈ ઢીલી કરતો મયંક દાખલ થયો. શ્વાસ અને ધડકનની રફતાર તેજ થઈ.

‘બર્થ ડે, વેલેન્ટાઇન ડે, ફાધર્સ ડે, મધર્સ ડે, ઍનિવર્સરી ડે… આપણી ઇમોશનમાં માર્કેટિંગ ઘૂસવા લાગ્યું છે.’ બોલતાં હાથમાંનાં કાર્ડ્ઝને બેડ પર ફેંકતાં આગળ બોલ્યો, ‘વેલ, ટ્વેન્ટીફિફ્થ યર, એવરીબડી ઇઝ હૅપી’ એણે રેખા તરફ જોયું.

‘આપણે આપણી વાત કરીએ…’

‘સમય આવી ગયો છે.’ મયંક હસતાં બોલ્યો.

‘આઈ એગ્રી…’

ટાઈ કાઢી, કૉલરનું બટન ખોલતાં મયંકે કહ્યું, ‘ગિફ્ટ!’

‘ફૉર્માલિટી જરૂરી છે?’

‘ઑફકોર્સ! ટ્રૅડિશન…’ કહેતાં મયંકે એક આલબમ રેખાને આપ્યું.

ડ્રેસિંગ ટેબલના ડાબી બાજુના નીચલા ખાનાને ખોલી રેખાએ ડિવૉર્સ પેપરનું એન્વલપ કાઢી મયંક તરફ ધર્યું. તે લઈને બેડ પર મૂકી, મયંક ગીત ગણગણતા બાથરૂમમાં કપડાં ચૅન્જ કરવા દાખલ થયો.

અજાણી ભીતિ સાથે આલબમ ખોલ્યું. પાનાં ફેરવ્યાં. ભૂતકાળના પ્રસંગોને સાચવતા એમના હસતા ચહેરા… ઓહ નો!… ઓહ નો!… કરેલા નિર્ણય પર ફરતી ઝીણી કરવત… છેલ્લાં બે પાનાં વચ્ચે હસતું એક એન્વલપ… પ્લીઝ… પ્લીઝ…નું મનમાં રટણ કરતાં એન્વલપ હાથમાં રાખી બાજુમાં મૂક્યું. ઇંતેજારી વધતાં સમય પણ ધીમો થઈ ગયો.

‘એન્વલપ તો ખોલવું પડશે.’ મનથી બોલ્યા વગર ન રહેવાયું મગજમાંથી હુકમ આંગળીઓ સુધી પહોંચી ગયો. અભાનપણે એમાંથી કાગળ બહાર કાઢી આંખો સામે ધર્યો. આંખોને કાગળ વાંચવાની ના પાડવા છતાંય વંચાતો ગયો… વાંચતાં જ પારાની જેમ શબ્દ રેખાના હોઠોમાંથી સરી પડ્યો… ‘વ્હૉટ!!’ ત્યાં જ ‘ઓહ માય ગૉડ!’ શબ્દો પૂરાં થતાં જ મયંકના હસવાના અવાજે રેખાની નજરને દિશા બદલવાની ફરજ પાડી. ‘આટલાં વર્ષો પછીય આપણી વિચારધારા કેટલી સરખી છે. આઈ… આઈ ડૉન્ટ બિલીવ ધિસ…’

ધરાઈને એકબીજાં સામે એકાદ મિનિટ જોયાં બાદ બંને એકસાથે ‘વન્ડરફુલ… વન્ડરફુલ…’ બોલી ખડખડાટ હસવા લાગ્યાં.

લિવિંગ રૂમમાં સોફા પર પગ લાંબા કરી ટીવી જોતાં સમીરે કહ્યું, ‘સિસ્… અવર પૅરેન્ટ્સ આર મેડ ફૉર ઇચ અધર…’ ચાનો કપ હાથમાં ઉઠાવતાં પૌલોમી બોલી :

‘ચિયર્સ…’

**********