ચાલો મારી સાથે – ૧૦) – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ચાલો મારી સાથે       – (૧૦) –        ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ગત વખતની અધૂરી રહી ગયેલી વાત આગળ વધારીએ. બ્રિટનમાંથી નાટકોની,થિએટરની હકાલપટ્ટી કરાવનાર, થિયેટરો ધ્વસ્ત કરી નાખનાર પ્યુરિટન્સના  રાજમાં નાટકોમાં સ્ત્રી પાત્રો સ્ત્રીઓ જ ભજવવા લાગી એવું હું  કહું તો માનવામાં ના આવે ખરું? કેટલાક વાચકોને તો વિચાર પણ આવે કે ઉત્કર્ષભાઈ એ ‘છાંટો-પાણી’ કરીને આ લેખ લખ્યો છે કે શું? કારણ કે, આ કઈ રીતે શક્ય છે? નાટકો પર જ બંધી હોય તો પછી નાટકો કેવી રીતે થાય ને જો નાટકો જ ન થાય  હોય તો પછી સ્ત્રી કલાકારો સ્ત્રી પાત્ર ભજવે એ સંભવી જ કેવી રીતે શકે, બરોબર?  ના. લખનારે ‘છાંટો-પા’ણી કરીને આ લેખ લખ્યો નથી ને વાત મારી પુરેપુરી સાચી છે. કોઈ રાજ્યમાં એ દેશમાં દારૂબંધી હોય તેનો અર્થ શું એવો થાય કે ત્યાં દારૂ મળતો જ ના હોય? જાહેરમાં ન મળે પણ ખાનગીમાં તો એ મળી જ રહે ને! બસ તમારા સંપર્કો હોવા જોઈયે બસ એમ જ.

ચાલો મારી સાથે – (૯) – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ચાલો મારી સાથે.      – (૯) –              ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ગયા વખતે આપણે જોયું કે પ્યુરિટન્સ રાજકર્તાઓએ ગ્લોબ  થિયેટરને મૂળમાંથી ઉખેડી નાખી જમીનદોસ્ત કરી ત્યાં આગળ રહેઠાણ સંકુલ બાંધી દીધું  જેથી ભવિષ્યમાં એ જગ્યાએ કોઈ  પછી ત્યાં નવેસરથી થિયેટર જ ન બાંધી શકે, પણ વાચકો, ગ્લોબ થિયેટર તો ફિનિક્ષ પંખીની  જેમ ફરી બેઠું થાય છે. પણ એવું થતાં સાડા ત્રણસો વર્ષ વીતી જાય છે. એ કેવી રીતે પાછું ધબકતું થાય છે એ વાત કરીએ, એ પહેલાં થિયેટર ચાર્લ્સ બીજાના કાર્યકાલ દરમ્યાન કેવી રીતે પાછું સજીવન થાય છે ને નાટ્યક્ષેત્રે કેવા ધરમૂળથી ફેરફારો થાય છે તેની વાત જાણીએ.

ચાલો મારી સાથે- (૮)- ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ચાલો મારી સાથે.           ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ગયા વખતે આપણે જોયું કે બ્રિટિશ પાર્લામેન્ટ જેમાં બહુમતી પુરિટંસની થઇ ગઈ હતી તેમને ઠરાવ પસાર કરીને ગ્લોબ થિયેટરમાં થતી નાટ્ય પ્રવૃતિઓ બંધ કરાવી થિયેટરને તાળાં મરાવી દીધાં. એમાં એમને એક કાંકરે બે પક્ષી માર્યા. એમને નાટ્ય પ્રવૃત્તિ ફૂલી ફળીએ દીઠે ગમ્યું નહતું એટલે ગ્લોબમાં થતી નાટ્ય ને ઈતર પ્રવૃત્તિ બંધ કરાવી અને બીજું એ રાજ્યાશ્રય મેળવનારી કંપની હતી.  રાજમહેલમાં રાજા હોંશે હોંશે એના પ્રયોગો ગોઠવતાં. ગ્લોબ બંધ કરાવીને એમણે રાજાને પણ દેખાડી દીધું કે ખરી સત્તા કોની પાસે છે.

ચાલો મારી સાથે – (૭) – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ચાલો મારી સાથે – (9) – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર               

ઈંગ્લેન્ડમાં થિયેટર  પ્રવૃત્તિ પર બંધી આવવાના અણસાર સત્તરમી સદીના બીજા દાયકાથી જ વર્તાઈ રહ્યા હતા.  સન 1619માં બ્લેકફ્રાયર થિયેટરના આસપાસના રહેવાસીઓ જે મૉટે ભાગે ધનાઢ્યો હતા, સામાજિક રૂતબો અને રાજકીય રીતે પણ સંપર્કવાળા હતા તેઓને એમના વિસ્તારમાં થિયેટરનું હોવું હંમેશા કઠ્યું હતું. એમને બુલંદ અવાજે ફરિયાદો શરુ કરી કે થિયેટરને લીધે ટ્રાફિકની મોટી સમસ્યા સર્જાય છે અને સ્થાનિક ચર્ચમાં જવા આવાવમી આડખીલી રૂપ બને છે. સત્વરે એને અહિયાંથી ખસેડો. દરેક થિયેટર કંપનીને ખ્રિસ્તીઓના ઈસ્ટર પહેલા લેન્ટ નામના એમના ધાર્મિક ઉત્સવ જે ચાલીસ દિવસ ચાલે એ દરમ્યાન પ્રયોગો કરવાની છૂટ નહતી.

ચાલો મારી સાથે – (૬) – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ચાલો મારી સાથે – (૬) –  ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ગ્લોબ થિયેટરની વાત આગળ વધારીએ. આપણે લંડનમાં ફેલાયેલા રોગચાલી વાત કરી. ઈ.સ.1603 અને 16008 માં પ્લેગની મહામારી એટલી વકરેલી કે ગ્લોબ થિયેટર બંધ રાખવું પડેલું કારણ કે કોઈ રોગી પ્રેક્ષકના સંસર્ગમાં પણ નિરોગી પ્રેક્ષક આવે તો એને પણ ચેપ લાગી જાય ને બહુધા મરણને શરણ થવું. પડે. આજે જેમ કોવિદની મહામારીને લીધે થિયેટરો બંધ રાખ્યા છે તેમ. જોકે અંતરિયાળ પ્રદેશોમાં આ રોગચાળો નહતો પહોંચ્યો એટલે ત્યાં જઈને નાટક કરવામાં કોઈ હાનિ ન હતી.

ચાલો મારી સાથે – (૫) – ઉત્કર્ષ મજુમદાર

ચાલો મારી સાથે – (૫) – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ગ્લોબ થિયેટર બળીને ભસ્મ થઇ ગયું કારણ કે એની છત પરાળની હતી એટલે જયારે ફરીથી એને બાંધવામાં આવ્યું ત્યારે એ વાતની ધ્યાન રખાયું કે પરાળનો ઉપયોગ ટાળવો જેથી કરીને ફરી કોઈ અકસ્માત થાય તો થિયેટર એને લીધે બાળીને ભસ્મ ન થઇ જાય. તેથી આ વખતે નળિયાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. નવેસરથી બાંધવાનો કુલ્લે ખર્ચો થયો 1400 પાઉન્ડ.

ચાલો મારી સાથે – (૪) – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ચાલો મારી સાથે        –       ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

વાચકોના પ્રતિભાવ સારા મળ્યા એટલે ફરી પાછો આ નવો નક્કર લેખ દાવડાનું આંગણુંના સુજ્ઞ વાચકો માટે. ગયા વખતે આપણે જાણ્યું કે શેક્સ્પિયરનો જેમાં સાડી બાર ટકા ભાગ હતો એ લંડનમાં થેમ્સ કિનારે આવેલું નકરા લાકડાનું બનેલું ગ્લોબ થિયેટર નાટકના પ્રયોગ દરમ્યાન અકસ્માતને લીધે માત્ર ચૌદ વરસ કાર્યરત રહીને કેવું ભડ ભડ બળીને ખાક થઇ ગયું.

ચાલો મારી સાથે. – (3) – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

ચાલો મારી સાથે. – (3) –  ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

વાત તો એવી કરેલી કે શેક્સપિયરને પોરો ખાવા દઈએ પણ પછી પ્રતિભાવ મળતા જોઈને થયું શું કામ પોરો ખાવા દઈએ. શેક્સપિઅર  મહારાજ ના નથી પાડવાના પછી શું વાંધો છે એટલે દાવડાના આંગણાના વાચકો માટે આ સૌ નવો નક્કર લેખ કે જે અગાઉ ક્યાં છપાયો નથી તે મોકલું છું. આશા રાખું છું કે આ પણ ગમશે.  હું મૂળે નાટકનો કલાકાર છું.  પ્રેક્ષકો જેમ જેમ દાદ આપતા જાય તેમ તેમ અમે ખીલતા જઇયે અમે. તમારો પ્રતિભાવ મારુ શેર લોહી ચઢાવશે.

“ચાલો મારી સાથે” – (૨) – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

સ્ત્રેટફોર્ડ અપોન એવોનમાં શેકસ્પીયેરના જન્મ સ્થાન થી થોડેક જ દૂર એવોન નદી ને કિનારે આવેલું છે રોયલ શેકસ્પીયેર કંપનીનું રોયલ શેકસ્પીયેર થીયેટર. એવોન નદી એટલે  તાપી, નર્મદા કે ગંગા, જમુના જેવી મોટી નદી નહી, બલ્કે નર્મદા ની મેઈન કનાલ જોઈલો.

“ચાલો મારી સાથે” – (૧ ) -શેક્સપિયર – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર

(ઉત્કર્ષભાઈનો પરિચયઃ ઉત્કર્ષભાઈનો પરિચય આમ જુઓ તો દુનિયાના કોઈ પણ છેડે વસેલા ગુજરાતીને હોય હોય ને હોય જ! છતાંયે આજથી દર શનિવારે, એમની ખૂબ જ વખણયેલી શ્રેણી, “ચાલો મારી સાથે” નો લાભ “દાવડાનું આંગણું’ ના વાચકોને મળવાનો છે, એનો મને અત્યંત આનંદ છે. આ શ્રેણી ગુજરાતી ન્યુઝપેપર, “નવગુજરાત સમય”માં નિયમિત પ્રસારિત થઈ છે. એમના જેવી ભાગ્યે જ મળતી પ્રતિભાનો પરિચય આપવો એ મારા માટે ગૌરવની વાત છે. કલાકાર, સાહિત્યકાર, નાટ્યકાર, દિગ્દર્શક, લેખક, જન્મજાત અભિનેતા (સ્ટાર એક્ટર), આમ એમની પ્રતિભા બહુમુખી છે. ઉત્કર્ષભાઈ જેવા કલાકારો કોઈ એક ભાષા કે એક જ ભાષાના સ્ટેજ સુધી સિમીત રહી જ ન શકે. છેલ્લા ૫૦ વર્ષોથી ઉત્કર્ષભાઈ કલાજગતમાં સતત સક્રિય રહ્યા છે. એમણે નાટકો માત્ર ગુજરાતી ભાષામાં જ નહીં, ઈંગ્લીશ અને હિન્દીમાં પણ લખ્યા છે, ભજવ્યા છે અને દિગ્દર્શન પણ કર્યું છે. એમનું “ભક્ત કવિ નરસૈંયો” અને “માસ્ટર ફુલમણિ” એ બે નાટકોની બોલબોલા અમેરિકામાં આજે પણ છે.  એમની બહોળી કારકીર્દીમાં એમણે દેશના વિવિધ શહેરોમાં દૂરદર્શન કેન્દ્રોમાં પ્રોગ્રામ એક્ઝીક્યુટીવ તરીકે અને નાટકો, પ્રફોર્મિંગ આર્ટ્સ તથા ડોક્યુમેન્ટરીસ ના પ્રોડ્યુસર- ડિરેક્ટર તરીકે પણ સેવાઓ આપી છે. અનેક ટીવી શ્રેણીઓને એમણે પોતાના અભિનયથી માતબર કરી છે.  એમનો સરદાર પટેલ તરીકે નો રોલ, વિખ્યાત ડિરેક્ટર શ્યામ બેનેગલની “સંવિધાન” ટીવી સિરીયલમાં આજે પણ લોકો યાદ કરે છે. ગુજરાતી અને હિન્દી મુવીસમાં પણ એમણે એમની કલાના કિરણો પાથર્યા છે. (જેમ કે, સપ્તપદી, વેન્ટીલેટર, અને શોર્ટ સરકીટ, રઈશ, સત્યા, બાઝાર, અંતરાનંદ, વગેરે) ઉત્કર્ષભાઈ પોતે સંગીતકાર પણ છે અને સુંદર ગાય પણ છે. એમની પાસેથી જૂની રંગભૂમિના (ભાંગવાડી) નાટકોના ગીતો સાંભળવા અને માણવાનો આનંદ અને લ્હાવો અનેરો છે. આટલી બધી પ્રવૃત્તિઓમાં આટલી વિશદતા ને વિશારદતા પાછળ એમના સશક્ત અભ્યાસનું બળ છે. એમણે ઈંગ્લીશ લિટરેચરમાં બી.એ. કર્યું છે. સંસ્કૃતમાં કોવિદ કર્યું છે અને માસ કમ્યુનિકેશનમાં ડિપ્લોમા કર્યો છે. એટલું જ નહીં, પૂના ફિલ્મ ઈન્સ્ટીટ્યુટમાંથી ટેલિવિઝનનો સર્ટીફિકેટ કોર્સ પણ કર્યો છે. આટલો બહોળો ને શિસ્તપૂર્ણ અભ્યાસ જ એમની કલાની સતત સાધનાના મૂળમાં છે. આવા “લાખોમાં એક”, અનેક કલાના સ્વામી એવા ઉત્કર્ષભાઈની કલમનો લાભ આપણે પામવાનાં છીએ તો આપણે એમને અને એમની કલમને સાથે મળીને વધાવીએ. ઉત્કર્ષભાઈ, આપનું “દાવડાનું આંગણું”માં હ્રદયપૂર્વક સ્વાગત કરતાં હું ગૌરવ અનુભવું છું. આશા છે આપ સહુ વાચકો પણ એમની કલમને વ્હાલથી માણશો. )

“ચાલો મારી સાથે” – (૧  ) -શેક્સપિયર  – ઉત્કર્ષ મઝુમદાર