પડછાયાના માણસ ……..! (જયશ્રી વિનુ મરચંટ)-પ્રકરણ: ૧૬-મને મુક્તિ જોઈએ છે!

પ્રકરણ: ૧૬ – મને મુક્તિ જોઈએ છે!

ગ્રેજ્યુએશન પતી ગયું! મને હજી માનવામાં નહોતું આવતું કે મને યુનિવર્સીટી ઓફ પેન્સિલવેનિયા તરફથી માસ્ટર્સની ડિગ્રી મળી ગઈ છે! એક સપનું જે જોતાં વેંત જ આમ પૂરું થશે એની કદી કલ્પના પણ નહોતી કરી! ગ્રેજ્યુએશન પછી, દિલીપ રેન્ટેડ કાર રિટર્ન કરી, તે જ સાંજે, ધાજી અને અદા સાથે પ્લેનમાં ચિકાગો જવા નીકળી ગયો. નીકળતાં પહેલાં અદાએ મમ્મીને કહ્યું, “તમે અને સુલુએ ન્યુ યોર્ક જવાનું નક્કી કર્યું એ સારું થયું. આટલા વખતે મા-દિકરી મળ્યા છો તો આ સમય સાથે માણી શકશો. ભાભી, આજે મારો દોસ્ત હોત તો ખૂબ જ ખુશ થાત! સુલુ એનો શ્વાસ અને પ્રાણ હતી. ભાભી, સારું થાત જો તમે ચિકાગો આવી શકત પણ અહીં છો ત્યાં સુધી આપણે ફોન પર તો વાતો કરીશું.” મેં મમ્મી સામે જોયું. મમ્મી થોડીક મૂંઝાઈ ગઈ હોય એવું લાગ્યું. મને થયું કે કોઈ પણ કારણ વિના અદા આવું બોલે એવા નથી. મમ્મી પણ બે-ચાર ક્ષણ ચૂપ રહી, પછી હસીને બોલી, “ભાઈજી, આપની અને ભાભીજીની મદદ અને આશિર્વાદ છે. હા, એના પપ્પા હોત તો સાચે જ ખુશીના માર્યા ખૂબ ફુલાત! આ વખતે તો મારે સુલુ સાથે રહેવું છે. દિલીપે આટલી બધી ગોઠવણ કરી એનો આભાર માનું એટલો ઓછો છે. જેમ મેં ઈન્ડિયામાં કહ્યું હતું તેમ, મારો અહીં આવવાનો ખર્ચો આપવાની જવાબદારી હવે સુલુની છે! આટલું ઋણ સુલુએ ઉતારવું રહ્યું, અને ભાઈજી, સુલુને પોતાની જવાબદારી ઉપાડતાં શીખવું પણ પડશેને? હું સુલુ મને ચિકાગો અને બધે ફેરવવા જેટલી સક્ષમ થશે ત્યારે જરૂર દિલીપને ત્યાં આવીશ.” મને એક મિનિટ તો થયું કે મમ્મીને હું ભેટી પડું, અને કહું, “નાઉ, ધેટ ઈઝ માય મમ! ફુલ ઓફ ડીગ્નીટી એન્ડ કોન્ફીડન્સ! અપમાન પણ લાગે નહીં અને પિતા વિના, એકલા હાથે મોટી કરેલી, એમની એકની એક દિકરીની અમેરિકામાં પામેલી સફળતાનું ગૌરવ પણ સચવાય!” ને, મનોમન મેં મમ્મીને એક ફ્લાઈંગ કીસ આપી દીધી. અમે સહુ છૂટાં પડ્યાં.

*******

મમ્મી એક દિવસ માટે મારી ડોર્મમાં રહેવાની હતી. સેમે મને, તે સાંજના ડિનર અને મુવી ડેટ માટે પહેલેથી કહી રાખ્યું હતું. મને પણ હતું કે હું, ન્યુ યોર્ક જતાં પહેલાં સેમ સાથે ટાઈમ સ્પેન્ડ કરું. મારે મમ્મીને વાત તો કરવી જ પડશે, પણ, શું કહું કે હું સેમને ચાહતી નથી પણ ફિઝીકલી ઝંખું છું? અને કહું તોયે કઈ રીતે કહું? એમાંયે, આ વાત ન તો દિલીપને કરી શકી છું કે ન તો પેલી, સા….. ઋચાને..! એ પણ બરબર સમય જોઈને ગામડામાં ઈન્ટર્નશીપ કરવા ગઈ છે કે એનો કોન્ટેક્ટ થાય એમ જ નથી. આમ મારી અંદર હું અટવાયા કરતી હતી. અમે રૂમ પર આવ્યાં અને હજુ હું કઈં પણ બોલું એ પહેલાં મમ્મી બોલી, “તારા પેલા ગોરા મિત્રનું શું થયું?” શું મમ્મીને મનની વાતો ઉકેલવાની વિદ્યા આવડે છે? દર વખતે એને કેમ ખબર પડી જાય છે કે સામું માણસ શું વિચારે છે કે શું વિચારીને બોલે છે? શું બધી મમ્મીઓને આ વિદ્યા આવડતી હોય છે? મમ્મી મારા પલંગ પર બેઠી. હું એના ખોળામાં માથું મૂકીને સૂતી. “મમ્મી, મારે તને કઈંક કહેવું છે.” અને મારી અને સેમ વચ્ચેની પહેલી કીસની અને મારી મનોદશાની મેં ખુલ્લા દિલે વાત કરી, કોઈ છોછ વિના, જાણે હું ઋચા સાથે વાત કરતી હોઉં! મમ્મી ધ્યાનથી મારી વાત સાંભળીને કહે, “તેં કોઈ અપરાધ કર્યો હોય એવું તને લાગે છે? શું તને લાગે છે કે તું એના પ્રેમમાં નથી, પણ આ તારું શારિરીક આકર્ષણ તું રોકી નહીં શકે તો શું થશે? કે, પછી, ભવિષ્યમાં કોઈની સાથે લગ્ન કરીશ તો આ પરિસ્થિતિને વર્ણવીશ કેવી રીતે? જો વર્ણવીશ તો સામું પાત્ર એ સમજી શકશે કે કેમ, એ ભય સતાવે છે? કે પછી દિલીપ અને ઋચાને તું આ વાત કરીશ તો તારા વિષે એ લોકો શું ધારશે એનો ભય સતાવે છે? બાકી, સમાજના લોકો શું કહેશે એનો તો ડર રાખતી નહીં કારણ, લોકોના ભયે કશું કરો કે ન કરો એમાં, સહન તો આપણે જ કરવાનું હોય છે.” હું ઊભી થઈ અને મમ્મીને ટાઈટ હગ આપીને કહ્યું, “આઈ એમ સો હેપ્પી ધેટ હું તારી દિકરી છું.” અને મારી આંખોથી આંસુ વહી રહ્યાં હતાં. મમ્મી એની લાક્ષણિકતાથી હસી અને જરા પણ વિચલિત થયા વિના કહે, “રડવું એ પણ સારું છે બેટા, કારણ, એનાથી મન સાફ થાય છે. એક વાત ધ્યાન રાખજે કે માનસિક વ્યભિચાર તો શારિરીક વ્યભિચારથી લાખ ગુણો નિંદનીય છે. શારિરીક વ્યભિચાર છે શું, એ પહેલાં સમજજે. જિંદગીમાં આવી રીતે આકર્ષિત થનારી તું પહેલી કે છેલ્લી યુવતી નથી. તને જો એની સાથે રહેવું હોય તો ખુલ્લા મનથી રહેજે. લગ્ન વિના સંતાન થાય તો શું થશે, એ મારે નહીં, તારે અને સેમે વિચારવાનું છે. કોઈ જીવને આ દુનિયામાં લાવો તો એના પ્રત્યેની જવાબદારી પણ સાથે નિભાવવાની હોય છે. હવે વાત મારી. તને થતું હશે કે શું હું આ બધું સ્વીકારી શકીશ કે તને હું ડીસઓન કરીશ, તો, બેટા, તું જે પણ નક્કી કરીશ એ વિવેકબુધ્ધિથી કરીશ એની મને ખાતરી છે., તારા સાચા નિર્ણયોમાં અને ખોટા નિર્ણયોના તું પરિણામ ભોગવતી હશે ત્યારે પણ, હું તારી સાથે મારા છેલ્લા શ્વાસ સુધી રહીશ.” મારા માથે હાથ ફેરવતાં બોલી, “તારા પપ્પાને મેં પ્રોમિસ આપ્યું છે કે એમની વ્હાલી દિકરીને એમની કમી કદી નહીં પડવા દઉં. હવે કહે, આજનો તારો પ્લાન શું છે?” હું સ્વસ્થ થઈ. “મમ્મી, સામા માણસના મનને વાંચવાની તારી આદત ડેન્જરસ છે! હા, આજે સાંજના હું અને સેમ, ડિનર પછી મુવીમાં જઈશું. રાતના બાર વાગ્યા સુધીમાં હું આવી જઈશ. પણ તું શું જમીશ?” મમ્મી હસીને બોલી, “મારી ફિકર નહીં કરતી. મારા સ્મગલ કરીને સાથે લાવેલા થેપલાં અને અથાણું ઝિંદાબાદ!” હું સિરિયસ થઈ ગઈ, “અરે, તું ઈલલીગલ રીતે અથાણું અમેરિકામાં સ્મગલ કરીને લાવી? પણ ગભરાતી નહીં, તારા સાચા નિર્ણયોમાં અને ખોટા નિર્ણયોના તું પરિણામ ભોગવતી હશે ત્યારે પણ, હું તારી સાથે મારા છેલ્લા શ્વાસ સુધી રહીશ!” અને અમે બંને હસી પડ્યાં.

*******

સેમ અને મારી એ ડેટ યાદગાર રહી. મમ્મી સાથેની એ ફ્રેન્ક વાતો પછી, મારા મનમાં પણ ઉજાશ થયો હતો. આજનું ડિનર સ્પેશ્યલ હતું. સેમે ડાઉનટાઉનની એક મોંઘી ઈટાલિયન રેસ્ટોરન્ટમાં રિઝર્વેશન કરાવ્યું હતું. ડિનર સમયે સેમ અને હું બુથમાં સાથે બેઠાં. સેમે સહજતાથી મારા ખભે હાથ મૂક્યો. અમે હસીહસીને અમારા કેમ્પસના દિવસોની વાતો કરતાં રહ્યાં. મેં પણ સેમના આ સહજ સ્પર્શનો કોઈ વિરોધ ન કર્યો. અમે ડિનર ઓર્ડર કરી દીધું હતું. સેમે મને એ મેજીક પ્રશ્ન અંતે પૂછી લીધો, “આઈ લવ યુ અ લોટ. ડુ યુ લવ મી? વ્હેર ડુ યુ સી અસ ગોઈંગ?”  સેમનો હાથ મારા હાથમાં રમાડતાં, મેં કહ્યું, “સેમ, આઈ એમ એટ્રેક્ટેડ ટુ યુ એન્ડ આઈ લાઈક યુ અ લોટ બટ એમ નોટ ઈન લવ વિથ યુ.” પછી અંગ્રેજીમાં કહ્યું, “હું જ્યારે પણ રેડી હોઈશ આ રીલેશનશીપને આગળ લઈ જવા, નિઃસંકોચ તને કહીશ, કોઈ પણ લાજ શરમ વિના! તું મને એટલો બધો ગમે છે!” સેમે મારા હાથને અને હોઠોને ચૂમ્યા. મેં કોઈ વિરોધ ન કર્યો. અને એક ચુંબન સેમને આપીને હું અળગી થઈ. ત્યાં સુધીમાં, ડિનર લઈને વેઈટ્રેસ પણ આવી ગઈ. અમે ડિનર ખાતાંખાતાં, આવનારા સમયના જોબની અને જોબ માર્કેટની વાતો પર ચડી ગયાં. સેમ કહે, “તો, મને તારા વિષે અને તારા ફેમિલી વિષે કહે. તને શું ગમે છે, મારા વિના પણ …!” અને એ હસી પડ્યો. મેં એના પેટમાં હળવો મુક્કો મારીને કહ્યું, “તને મારવાનું મને ખૂબ ગમે છે. તારી સાથે મને મારી જાતને સંતાડવી નથી પડતી. આઈ ડુ નોટ ફીલ ડર્ટી અબાઉટ ધ હોલ થીંગ! આ ફિલીંગ્સ અને એની દંભરહિતની સહજતા મને ખૂબ જ ગમે છે.” અને, પછી, મેં મારી, દિલીપની અને ઋચા-રવિની વાતો કરી. સેમ પૂરા એટેનશનથી મને સાંભળતો રહ્યો. એ સમયે મેં એને ભારપૂર્વક ફરી સ્પષ્ટ કરી દીધું કે હાલ તુરંત તો આ સંબંધ આ સ્પર્શથી વિશેષ આગળ જવાની શક્યતા નહીંવત છે! એણે પણ સંમતિમાં ડોકું ધૂણાવ્યું અને કહ્યું, “માય લવ, આઈ એમ ઈન નો હરી!’.

મેં એને પૂછ્યું, “તારા અને તારા ફેમિલી વિષે મારે વધુ જાણવું છે.”

એણે ખૂબ જ કેન્ડિડલી વિગતવાર વાત કરી. સેમની માતા, એ ત્રણ વરસનો હતો ત્યારે મૃત્યુ પામી હતી. એના પિતાએ બીજા લગ્ન કર્યાં. બીજી પત્ની સાથેના દસેક વરસના લગ્નજીવન પછી, સેમના પિતા ટૂંકી બિમારીમાં અચાનક મૃત્યુ પામ્યા. સેમને બીજા કોઈ ભાઈ બહેન નહોતાં. એની અપરમાએ, સેમને ખૂબ જ હેતથી મોટો કર્યો હતો. સેમ અહીં આગળ ભણવા આવ્યો ત્યારે અપરમાએ બીજા લગ્ન કરી લીધાં, પણ, સેમ પ્રત્યે એનો ભાવ એવો ને એવો જ રહ્યો હતો. સેમને મન એની સાવકી માતા, સગી માતાથી વિશેષ હતી. આજે પણ એ માત્ર એની અપર માતા માટે થઈને જ ચિકાગોમાં જોબ કરવાનો હતો. બાકી ફેમિલીમાં બીજું કોઈ નહોતું. આમ વાતોના દોરમાં, અમે ડિનર પતાવીને, Sandra Dee and George Hamilton starrer, “Doctor, You’ve Got to Be Kidding!” મુવી જોવા ગયાં. (આ મુવી, તે સમયની ખૂબ જ પ્રસિદ્ધિ પામેલી નવલકથા

“Three for the Wedding” by writer Patte Lee Mahan, published in 1965 – પરથી બન્યું હતું. જે, એ સમયની ખૂબ મનોરંજક ફિલ્મ હતી.). હું અને સેમ, નિકટતાથી એકમેકના હાથોંમાં હાથ નાખીને થિયેટરમાં મુવી જોતાં હતાં. આજે પણ, એ સમયને સમજવો કે સમજાવવો, મારે માટે અત્યંત મુશ્કિલ કામ છે!

*******

મમ્મી અને હું બીજે દિવસે ન્યુ યોર્ક જવા નીકળી ગયાં. મારો જોબ શરૂ થવાને હજુ એકાદ અઠવાડિયાની વાર હતી. મમ્મીની હાજરીમાં ન્યુ યોર્કથી વાકેફ થવામાં સધિયારો મળ્યો. આ સમય દરમિયાન, દિલીપ અને એના માતાપિતા સાથે અમારી વાતો રોજ થતી રહેતી. મારા જોબને બે જ દિવસ થયાં હતાં અને દિલીપનો ફોન આવ્યો, “સુલુ, હું થાકી ગયો છું, હારી ગયો છું! આ મેં શું કર્યું! ઈંદિરાના મગજમાં શું થયું કોણ જાણે, પણ, એ એના મમ્મી-પપ્પાને લઈને ગઈ કાલે ઓચિંતી આવી ચડી. આવીને એણે રમખાણ મચાવ્યું કે ધાજી-અદા બસ, પાછા જાય ત્યાં સુધી બાજુની હોટલમાં રહે! એના મમ્મી-પપ્પાને પણ ખરાબ લાગતું હતું કે એમની દિકરી આવું તોફાન કરી રહી છે. જે વાત લગ્ન પહેલાં કહેવી જોઈતી હતી તે વાત, એના મા-બાપ આજે બોલ્યાં, કે, છેલ્લા દસ વર્ષોથી ઈંદિરા ઈઝ સફરીંગ વીથ ક્રોનિક ડિપ્રેશન! હાલ તુરંત તો મેં ધાજી અને અદાને, મારા એક મિત્રને ત્યાં મોકલી આપ્યાં છે. એમને પાછા મોકલાવાની વ્યવસ્થા કરતાં બે ચાર દિવસો લાગશે. સુલુ, હું થાકી ગયો છું. મને આ બધાંમાંથી  મુક્તિ જોઈએ છે, મુક્તિ જોઈએ છે!” હું દિલીપના દર્દની ટીસ મારા હ્રદયમાં મહેસૂસ કરી રહી હતી. મારાથી બોલાય જવાયું, “દિલીપ, તું મને કહે કે તારું દર્દ ઓછું કરવા માટે હું શું કરી શકું! તને આમ ઝૂરતાં જોયા કરવાનું નસીબે લખાયું છે?” દિલીપે કહ્યું, “અત્યારના તો માસી પાછાં જઈ રહ્યાં છે તો એમને આ બધું કહેતી નહીં. એમનો જીવ દુખાશે. એમને શાંતિથી જવા દેજે. ધાજી અને અદા પાછાં જઈને માસી સાથે વાત કરશે. એમની ટિકીટ પણ માસી મુંબઈ પહોંચે ત્યાં સુધીમાં તો થઈ જશે. તું માનીશ નહીં પણ, ધાજી અને અદા, ઈંદિરાનો કે એના માતાપિતાનો કોન્ટેક્ટ ન કરી શકે એટલા માટે એણે ઘરનો ફોનનંબર પણ બદલાવી નાખ્યો છે! સુલુ, બસ, એક પ્રાર્થના કરજે કે મને મુક્તિ મળે અને મારા મા-બાપને હું સુખ આપી શકું!” પછી સહેજ મ્લાન અવાજે બોલ્યો, “હું શું સુખ આપવાનો, જ્યારે, સુખ એમની સામે હતું, તો હાથ લંબાવીને, ગળે લગાવવાને બદલે, સુખને હડસેલી દીધું!” હું અવાચક હતી. એક બાજુ સેમ અને બીજી બાજુ દિલીપ…! મન, પ્રાણ એક તરફ અને શરીર બીજી તરફ…! ક્યા ખેલ આ જિંદગી કરી રહી હતી કે કરાવી રહી હતી, કે, હું જ કન્ફ્યુઝ્ડ હતી? મેં મમ્મીને કઈં કહ્યું નહીં, પણ, મમ્મી બે દિવસ પછી બોલી, “ધાજી અને અદાનો ફોન નથી લાગતો અને રેકોર્ડિંગ આવે છે કે નંબર બદલાઈને પ્રાઈવેટ નંબર થઈ ગયો છે, તો, બધું બરાબર તો છે ને? મને ફિકર થાય છે! તારી દિલીપ સાથે વાત થઈ?”

મેં માત્ર એટલું જ કહ્યું, ‘દિલીપ કોન્ફરન્સ માટે બહારગામ જવાનો હતો. કદાચ ધાજી અને અદાને સાથે લઈ ગયો હશે. એ આવતા અઠવાડિયે આવશે ત્યારે હવે વાત થશે અને આ વાત ત્યાં જ પૂરી થઈ ગઈ.

*******

જ્યારે મારો જોબ શરૂ થવાને પાંચ દિવસોની વાર હતી, ત્યારે, મેં મમ્મીને કહ્યું, “આસિસ્ટન્ટશીપના વેતનમાંથી મેં થોડી બચત કરી છે. ચાલ, આપણે નાયગરા ફોલ જોઈ આવીએ.” મમ્મી બોલી, “નહીં બેટા, જો પૈસા હોય તો પહેલાં, દિલીપને મોકલાવી દે. હું તો બધું જોવા પાછી આવીશ.” મેં માત્ર એકાક્ષરી જવાબ આપ્યો, ‘ભલે!”

મારો જોબ શરૂ થયા પછી, મમ્મી એક અઠવાડિયું રહી. એના પાછા જવાનો સમય આવી ગયો. અમે બેઉ બહુ જ ઈમોશનલ હતાં. મમ્મીએ પ્લેન બોર્ડ કરતાં પહેલાં મારા માથે હાથ ફેરવતાં કહ્યું, “મને ખબર છે કે તું બધાં નિર્ણયો વિવેકબુદ્ધિ અને સમજદારીથી કરશે. તારે અહીં પૈસા કમાવા માટે દેશનિકાલ ભોગાવવાની પણ જરૂર નથી. જ્યારે પણ પાછા આવવું હોય, ત્યારે, બેધડક પાછી આવજે. બીજું, સ્ત્રીને પરાણે દેવી કે દાસીના લેબલો આપવવાળા સમાજના દંભીઓની સાડીબાર રાખતી નહીં. આવા લોકો માત્ર કાગળના વાઘ હોય છે, જો ડરો તો નવા વાઘ દોરી, એમાં નવા રંગો પૂરીને પાછાં વધુ ડરાવે! તું બસ, તારામાં પૂર્ણ રહેજે. તારું પોતાનું ધ્યાન રાખજે. દિલીપ અને એના માતા-પિતાના ઉપકારો ભૂલી ન જવા પણ માથું નીચું કરવા જેવું તેં કઈં કર્યું નથી. હું સમજું છું કે દિલીપ તારા આત્માનો અંશ છે, શરીરથી પરે, જે આ દુનિયામાં કોઈ સમજી શકવાનું નથી. એનો અર્થ એ પણ નથી કે સ્ત્રીસહજ લાગણીઓને મારીને, તારે બાકીની જિંદગી જીવવી, બેટા. કોઈનીયે શેહમાં આવ્યા વિના, માથું ઊંચું રાખીને જીવજે. આજે ફરી કહું છું, તારા સાચા નિર્ણયોમાં અને ખોટા નિર્ણયોના તું પરિણામ ભોગવતી હશે ત્યારે પણ, હું તારી સાથે મારા છેલ્લા શ્વાસ સુધી રહીશ! આઈ મીન ઈટ,” અમે બેઉ હસતાં હસતાં, અમારી આંખો લૂછીને અલગ થયાં. મમ્મીની ફ્લાઈટ ઉપડી ગયાની એનાઉન્સમેન્ટ થવા સુધી, હું એરપોર્ટ પર ઊભી રહી. ઘરઝૂરાપાથી આવરાયેલું શરીર, તે ઘડીએ સેમની હૂંફ ઝંખી રહ્યું હતું અને અંતરમન દિલીપની હાજરી ઝંખતું હતું! મારાથી સ્વગત બોલાઈ જવાયું, “આ દુવિધામાંથી, મને મુક્તિ જોઈએ છે!” હું આંસુ લૂછતી, ઘરે જવા નીકળી.

(વધુ આવતા અંકે, આવતા ગુરુવારે!)